मुंबई | गुरूदत्त वाकदेकर | ३०

टी२० विश्वचषक २०२४ चा विजेतेपद सामना भारत आणि दक्षिण आफ्रिका यांच्यात खेळला गेला. भारताने अजिंक्य राहताना विजेतेपद पटकावले आहे. भारताने नाणेफेक जिंकून प्रथम फलंदाजी करण्याचा निर्णय घेतला आणि २० षटकांत ७ गडी गमावून १७६ धावा केल्या. प्रत्युत्तरात दक्षिण आफ्रिकेचा संघ केवळ १६९ धावा करू शकला.

विराट कोहलीने सामन्यानंतर सांगितले की हा त्याचा शेवटचा टी२० विश्वचषक होता, आम्हांला हेच साध्य करायचे होते. भारताकडून हा माझा शेवटचा टी२० सामना होता. आम्हांला तो कप उचलायचा होता. पुढच्या पिढीसाठी टी२० खेळ पुढे नेण्याची वेळ आली आहे. आयसीसी स्पर्धा जिंकण्याची आमची प्रतीक्षा आज पूर्ण झाली आहे. तुम्ही रोहितसारख्या खेळाडूकडे पहा, तो ९ टी२० विश्वचषक खेळला आहे आणि हा माझा सहावा विश्वचषक आहे. तो त्यास पात्र आहे.

भारताने दुसऱ्यांदा टी२० विश्वचषक जिंकला आहे. बार्बाडोस येथे खेळल्या गेलेल्या अंतिम सामन्यात टीम इंडियाने रोमहर्षक सामन्यात दक्षिण आफ्रिकेचा ७ धावांनी पराभव केला. या विजयासह भारताचा ११ वर्षांचा आयसीसी चषकाचा दुष्काळ संपला. भारताने यापूर्वी २०१३ मध्ये चॅम्पियन्स ट्रॉफी जिंकली होती. त्याचबरोबर भारताने १७ वर्षांनंतर टी२० विश्वचषक जिंकला आहे. १३ वर्षांनंतर विश्वचषक जिंकू शकले आहेत. २०११ मध्ये भारताने एकदिवसीय विश्वचषक जिंकला होता.

भारताने २००७ मध्ये पहिला टी२० विश्वचषक जिंकला आणि महेंद्रसिंग धोनीच्या नेतृत्वाखाली दक्षिण आफ्रिकेतील २०१३ ची चॅम्पियन्स ट्रॉफी हे त्यांचे शेवटचे आयसीसी विजेतेपद होते. गेल्या वर्षी भारतात झालेल्या एकदिवसीय विश्वचषकाच्या अंतिम सामन्यामध्ये भारतीय संघाचा ऑस्ट्रेलियाकडून पराभव झाला होता. मात्र, या अंतिम सामन्यामध्ये टीम इंडियाने कोणतीही चूक केली नाही. मात्र, अंतिम फेरीत भारताची फलंदाजी आणि गोलंदाजी या दोन्हीत एक वेळ अशी आली की सामना भारताच्या हातातून जाणार असे वाटत होते.

प्रथम फलंदाजी करताना भारताने ३४ धावांत ३ विकेट गमावल्या. मात्र, त्यानंतर विराट कोहलीने (७६) अक्षर पटेल (४७) आणि शिवम दुबे यांच्या साथीने शानदार फलंदाजी केली. विराटने अक्षरसोबत ७२ आणि शिवमसोबत ५७ धावांची भागीदारी केली आणि टीम इंडियाला चॅम्पियन बनवण्यात मदत केली. गोलंदाजीच्या वेळीही असेच घडले, जेव्हा हेनरिक क्लासेनने आपल्या झंझावाती फलंदाजीने सामना जवळपास दक्षिण आफ्रिकेच्या बाजूने नेला. त्यानंतर हार्दिक पांड्या, जसप्रीत बुमराह आणि अर्शदीप सिंग यांनी शानदार गोलंदाजी करत दक्षिण आफ्रिकेच्या जबड्यातून विजय हिसकावून घेतला.

दक्षिण आफ्रिकेने १४ षटकांत ४ विकेट गमावून १२३ धावा केल्या होत्या. १५व्या षटकात कर्णधार रोहितने अक्षर पटेलकडे चेंडू सोपवला. या षटकात क्लासेनने चौकाराने सुरुवात केली आणि दोन चौकार आणि दोन षटकारांसह एकूण २४ धावा केल्या. १५ षटकांनंतर दक्षिण आफ्रिकेची धावसंख्या ४ गड्यांच्या मोबदल्यात १४७ धावा होती. यावेळी प्रत्येक चाहता कर्णधार रोहितला अक्षरला गोलंदाजी करू दिल्याबद्दल शिव्या देत होता. त्यावेळी क्लासेन २२ चेंडूत ४९ आणि डेव्हिड मिलर १४ धावांसह खेळपट्टीवर होते. १६ षटकांत दक्षिण आफ्रिकेने ४ गड्यांच्या मोबदल्यात १५१ धावा केल्या होत्या. पण भारताने १७व्या षटकात सामन्याचे चित्र फिरवले. दक्षिण आफ्रिकेला शेवटच्या २४ चेंडूत २६ धावांची गरज होती. यानंतर १७व्या षटकात हार्दिकने क्लासेनला बाद करत केवळ ४ धावा दिल्या. १८व्या षटकात बुमराहने यानसेनला बाद करत २ धावा दिल्या. अर्शदीपने १९व्या षटकात ४ धावा दिल्या. दक्षिण आफ्रिकेला शेवटच्या षटकात १६ धावांची गरज होती. हार्दिकने पहिल्याच चेंडूवर मिलरला बाद केले. दुसऱ्या चेंडूवर रबाडाने चार धावा केल्या. रबाडाने तिसऱ्या चेंडूवर एक धाव घेतली. महाराजने चौथ्या चेंडूवर एक धाव घेतली. त्याचा पुढचा चेंडू वाईड होता. हार्दिकने पाचव्या चेंडूवर रबाडाला बाद केले. शेवटच्या चेंडूवर एक धाव आली आणि भारताने सात धावांनी विजय मिळवला.

टी२० विश्वचषक २०२४ च्या विजयासह राहुल द्रविडचा भारतीय संघातील मुख्य प्रशिक्षकपदाचा कार्यकाळही संपुष्टात आला. द्रविड जेव्हा प्रशिक्षक बनला तेव्हा आधुनिक क्रिकेटमध्ये तो कसा प्रशिक्षक होईल किंवा कसोटी खेळाडूला टी२० क्रिकेटमध्ये प्रशिक्षक बनणे योग्य आहे की नाही याबद्दल बरीच चर्चा झाली होती, परंतु आधुनिक क्रिकेटचे प्रशिक्षण देण्याच्या प्रचंड दबावातही द्रविडने आपले वर्चस्व कायम राखले. सन्मानाने त्याचे स्थान आणि सभ्यतेपासून यशापर्यंतच्या प्रवासाचे उदाहरण दिले. हा तोच द्रविड आहे जो वेस्ट इंडिजच्या भूमीवर २००७ च्या एकदिवसीय विश्वचषकात भारताच्या पहिल्या फेरीतून बाहेर पडल्यानंतर रडला होता, पण आता जेव्हा त्याने टीम इंडियाला निरोप दिला तेव्हा त्याच्या डोळ्यात आनंदाश्रू होते. गुरु द्रविडने वेस्ट इंडिजच्या भूमीवर भारताला जगज्जेता बनवले.

मात्र, ११ वर्षांनंतर आयसीसीचे जेतेपद पटकावल्यानंतर ‘द वॉल’ देखील भावूक होताना दिसला. फायनलचा ‘प्लेअर ऑफ द मॅच’ विराट कोहलीने त्याला विश्वचषक ट्रॉफी बहाल करताच, त्याने आपल्या सर्व आंतरिक भावना व्यक्त केल्या. द्रविडला असे करताना पाहून कोणीही कल्पना करू शकत नाही. त्याने कधीही सनसनाटी मथळे केले नाहीत, परंतु गॅरी कर्स्टनप्रमाणे संघ आणि खेळाडूंसोबत शांतपणे काम केले.

प्रशिक्षक म्हणून आव्हाने सोपी नव्हती, कारण त्याच्याकडे असा संघ होता ज्यात जागतिक क्रिकेटमध्ये सर्वाधिक चाहते आहेत आणि ज्यात नामांकित स्टार आहेत. त्यांना सांभाळणे इतके सोपे नव्हते. २०२१ मध्ये श्रीलंकेविरुद्ध मर्यादित षटकांच्या मालिकेनंतरच त्याच्या आव्हानांना सुरुवात झाली. नोव्हेंबर २०२१ मध्ये त्यांना अधिकृतपणे भारताचे पूर्णवेळ मुख्य प्रशिक्षक बनवण्यात आले. त्याच्यापूर्वी रवी शास्त्री यांच्या प्रशिक्षकपदाखाली भारताने चांगली कामगिरी केली होती, त्यामुळे संघाला पुढे नेण्याची मोठी जबाबदारी त्यांच्यावर होती. प्रशिक्षक म्हणून तो ऑस्ट्रेलियाचा दौरा करू शकला नाही, पण त्याच्या संघाने वेगवेगळ्या फॉरमॅटमध्ये ऑस्ट्रेलियाचा पराभव केला. मात्र, कसोटी मालिकेत दुबळ्या दक्षिण आफ्रिकेच्या संघाविरुद्ध एक पराभव आणि एक सामना अनिर्णित राहिला. ही सल मात्र कायम राहील.

मैदानावरील आव्हानांव्यतिरिक्त, सुपरस्टार्सने भरलेली भारतीय ड्रेसिंग रूम हाताळणे कमी आव्हानात्मक नव्हते. त्याला माहीत होते की एखादी छोटी गोष्टही मोठी गोष्ट व्हायला वेळ लागणार नाही. पण द्रविडकडे परिस्थिती आणि लोक हाताळण्याची उत्तम क्षमता आहे, ज्याचा त्याने प्रशिक्षक म्हणून पुरेपूर वापर केला. प्रत्येक खेळाडूची भरभराट होईल असे वातावरण त्यांनी निर्माण केले. आता तो संघ सोडताना त्याच्या चेहऱ्यावर समाधान होते, टीम इंडियाला चॅम्पियन बनवल्याचे समाधान. द्रविड इतका भावूक झाला की त्याने प्रत्येक खेळाडूला बराच वेळ मिठी मारली. हार्दिक पांड्यापासून विराट कोहली आणि रोहित शर्मापर्यंत सगळ्यांना त्याने मिठी मारली आणि रडवले. त्याच्या डोळ्यात आनंदाश्रू होते.

द्रविडचा करार नोव्हेंबर २०२३ मध्ये एकदिवसीय विश्वचषक स्पर्धेनंतर संपुष्टात आला होता, परंतु संघ व्यवस्थापनाने त्याला टी२० विश्वचषकापर्यंत संघासोबत राहण्याची खात्री दिली होती. आता जय शाह आणि बीसीसीआयचा हा निर्णय योग्य ठरताना दिसत आहे. विश्वचषक जिंकल्यानंतर संपूर्ण भारतीय क्रिकेट संघाने आपल्या माजी कर्णधार आणि विद्यमान प्रशिक्षकाचा आदरपूर्वक निरोप घेतला.